Cornelis Pape (1841-1922)

Na het behalen van het gymnasiumdiploma ging Cornelis rechten studeren in Leiden. De juridische opleiding sloot hij in 1870 af met de dissertatie De leer van het werkdadig berouw in het hedendaagsche strafrecht, waarop hij cum laude promoveerde. Hij vond het begrip 'berouw' te vaag in het Nederlandse strafrecht, daarom gebruikte hij de omschrijving 'werkdadig berouw', waaronder hij echt berouw verstond. Als voorbeeld noemde hij onder andere dat de 'misdadiger' het slachtoffer vrijwillig de toegebrachte schade vergoedt.

Tijdens zijn studie in Leiden sloot hij vriendschap met Pieter Cort van der Linden, de latere minister-president ten tijde van de Eerste Wereldoorlog, en met Jacobus Herderscheê die van 1900 tot zijn emeritaat in 1913 hervormd predikant was in 's-Hertogenbosch. Op zijn reizen naar de Brabantse hoofdstad heeft Cornelis hem waarschijnlijk wel eens bezocht. Na zijn emeritaatsverlening woonde Herderscheê een zestal jaren in Den Haag, waardoor hun ontmoetingen frequenter konden plaatsvinden.

Cornelis vestigde zich na zijn studie als advocaat en procureur in

In 1886 behoorde Cornelis Pape tot de oprichters van De Avondpost. Dagblad voor Stad en Land. Het was een Haagse krant voor het 'beschaafde publiek'. De redactie had een 'gekuischten vorm en (…) beschaafden toon' voor ogen en vond daarnaast leesbaarheid een belangrijke voorwaarde voor de krant. Pape bleef het dagblad tot zijn dood financieel steunen.

Na zijn afscheid als lid van de gemeenteraad trok hij zich geleidelijk aan terug uit culturele en maatschappelijke verenigingen en instellingen, waarin hij bestuursfuncties vervulde. Dat betrof onder meer het voorzitterschap van de vereniging die het lot van de nabestaanden van verdronken vissers uit Scheveningen behartigde. De resterende jaren besteedde hij aan het lezen van filosofische en vooral theologische werken. De basis van zijn bibliotheek was gelegd door zijn grootvader, de predikant Carel Willem Pape (1788-1872), die gedurende zijn laatste levensjaren in hetzelfde huis, Prinsessegracht 20, had gewoond. Ook de vele publicaties van zijn vriend Herderscheê hebben er deel van uitgemaakt. De bibliotheek is enkele jaren na het overlijden van Cornelis bij Van Stockum in Den Haag geveild.

De ouders van Cornelis waren zeer vermogend. Voor een belangrijk deel was het vermogen afkomstig van zijn moeder, Cornelia Maria Davina Cau. Daarnaast had vader Justus in zijn vrije tijd veel geld verdiend met de internationale wisselhandel. Na het overlijden van hun moeder in 1895 erfden Cornelis en zijn broer Carel dit vermogen. De beide broers schonken reeds bij hun leven veel geld weg aan allerlei instellingen, ook in de provincie van hun geboorte. Ze steunden bijvoorbeeld de hervormde diaconie en droegen bij aan de bouw van het protestants ziekenhuis in 's-Hertogenbosch en aan de restauratie van de hervormde kerk in Oudenbosch. Carel schonk aan De Lakenhal in Leiden zijn schilderijenverzameling. Toen het museum niet aan de verplichting kon voldoen om de schilderijen daadwerkelijk ten toon te stellen, gaf Cornelis na het overlijden van zijn broer Carel, ruim 767.000 gulden aan het museum. Daarmee is De Lakenhal uitgebreid

De broers hadden samen overleg gepleegd wat er na hun overlijden met het vermogen zou moeten gebeuren. Carel, die het familievermogen tot zijn dood beheerde, heeft als eerste de suggestie gedaan het vermogen in een Pape-Fonds onder te brengen om met de revenuen bepaalde doelen te steunen. Hij voelde niet zo veel voor de liefdadige giften van zijn broer Cornelis. Liever verleende hij doelgerichte steun, zoals het opknappen van het Barend van Namenhofje in Leiden, waar-

Op vrijdag 26 mei 1922 overleed Cornelis Pape. De daaropvolgende maandag 29 mei 1922 werd hij onder grote belangstelling begraven. Zijn vriend Jacobus Herderscheê voerde als eerste het woord. Na de begrafenis werd het Pape-Fonds door de executeur-testamentair, notaris mr. J.H. Bosch, in het leven geroepen. Het vermogen was na aftrek van de genoemde kosten acht miljoen gulden groot. Niet iedereen was gelukkig met de bestemming van de erfenis. Verre neven en nichten hebben het testament tot aan de Hoge Raad der Nederlanden aangevochten. Echter zonder succes, want bij arrest van 9 januari 1925 werd hun eis afgewezen. Vanaf dat moment kon het Pape-Fonds gaan functioneren. Sindsdien zijn door de stichting het Pape-Fonds tot op heden zeer veel personen en instellingen financieel geholpen. De grootste gift in het testament ging naar het Provinciaal Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant. Cornelis Pape was als lid goed op de hoogte van de problemen rond de huisvesting van het genootschap. Bij testament schonk Cornelis Pape 110.000 gulden aan het genootschap om dit probleem op te lossen. Met het genoemde bedrag kon de aankoop van de voormalige Sint-Jacobskerk aan de Bethaniëstraat in 's-Hertogenbosch gefinancierd worden. Na een

Na het overlijden van Cornelis Peter David Pape verscheen op de voorpagina van het Haagse dagblad De Avondpost een hoofdartikel gewijd aan de overledene. Hierin lezen we onder andere over zijn geboorteplaats 's-Hertogenbosch: 'de stad waarnaar hij nog steeds zoo verlangde en waarheen tot het laatste oogenblik zijn sympathieën gingen.'